هر آنچه باید درباره تخلیه چشم بدانید

تخلیه چشم یکی از جراحی‌های تخصصی و حساس در حوزه چشم‌پزشکی است که معمولاً زمانی انجام می‌شود که دیگر امکان حفظ چشم به دلایل پزشکی وجود ندارد. این عمل ممکن است در مواردی مانند تومورهای داخل چشمی، عفونت‌های مقاوم، ضربه‌های شدید یا دردهای مزمن غیرقابل کنترل ضروری شود. هدف از این جراحی، جلوگیری از گسترش آسیب یا عفونت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. آشنایی با مراحل انجام تخلیه چشم، نوع پروتزهای جایگزین، مراقبت‌های بعد از عمل و روش‌های بازسازی زیبایی چهره، به بیماران کمک می‌کند تا با آگاهی کامل‌تری تصمیم بگیرند. در این راهنمای تخصصی از کلینیک نور مطهری همراه ما باشید تا هرآنچه لازم است درباره دلایل انجام تخلیه چشم، روند جراحی، دوران نقاهت و نکات مهم پس از آن بدانید، به زبانی علمی و در عین حال قابل‌درک برای بیماران بررسی کنیم.

تخلیه چشم چیست؟

تخلیه چشم Eye Enucleation یا Evisceration یکی از جراحی‌های مهم و حساس چشم‌پزشکی است که در شرایط خاص، مانند آسیب‌های غیرقابل‌برگشت، تومورهای داخل چشمی یا دردهای شدید و مداوم انجام می‌شود. در این جراحی، تمام یا بخشی از بافت‌های داخلی چشم خارج می‌گردد تا از گسترش عفونت، التهاب یا درگیری سایر بافت‌های اطراف جلوگیری شود. هدف اصلی از تخلیه چشم، حفظ سلامت عمومی بدن، کاهش درد و فراهم کردن امکان استفاده از پروتز چشمی برای بازگرداندن ظاهر طبیعی صورت است. این عمل با بیهوشی کامل انجام می‌شود و پس از آن، مراقبت‌های دقیق و استفاده از ایمپلنت یا پروتز مصنوعی برای حفظ تقارن و زیبایی چهره ضروری است.

انواع عمل تخلیه چشم

عمل تخلیه چشم بر اساس میزان برداشت بافت و هدف جراحی، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

انوکلیشن (Enucleation)

در این روش کل کره چشم به همراه محتویات داخلی آن خارج می‌شود اما عضلات حرکتی چشم و بافت‌های اطراف حفظ می‌شوند. انوکلیشن معمولاً برای بیماران مبتلا به تومورهای چشمی، آسیب‌های غیرقابل ترمیم یا عفونت‌های شدید تجویز می‌شود. پس از جراحی، ایمپلنت و سپس پروتز مصنوعی در ناحیه چشم قرار داده می‌شود تا ظاهر طبیعی صورت حفظ گردد.

ایویسریشن (Evisceration)

در این نوع تخلیه، فقط محتویات داخلی چشم خارج شده و دیواره صلبیه (بخش سفید رنگ چشم) و عضلات حرکتی باقی می‌مانند. این روش معمولاً در مواردی انجام می‌شود که عفونت یا التهاب محدود به داخل چشم است و نیازی به برداشت کامل کره چشم وجود ندارد. ایویسریشن به دلیل حفظ ساختار حرکتی چشم، معمولاً از نظر زیبایی و حرکات پروتز، نتایج طبیعی‌تری دارد.

مراحل انجام عمل تخلیه چشم

در ابتدا، بیمار تحت معاینه دقیق و بررسی‌های تصویربرداری قرار می‌گیرد تا وضعیت چشم و میزان آسیب مشخص شود. سپس بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته و بسته به نوع عمل، یا کل کره چشم و محتویات آن خارج می‌شود یا تنها بخش داخلی چشم تخلیه می‌گردد. در ادامه، ایمپلنتی از جنس سیلیکون یا مواد زیست‌سازگار در محل چشم قرار داده می‌شود تا حجم طبیعی حفظ گردد. پس از اتمام عمل، ناحیه جراحی بخیه زده و پانسمان می‌شود. پس از طی دوران نقاهت و ترمیم کامل بافت‌ها، پروتز نهایی چشم توسط متخصص پروتز نصب می‌شود تا زیبایی چهره و تقارن دو چشم بازگردد.

چه عواملی باعث نیاز به تخلیه چشم می‌شود؟

تخلیه چشم معمولاً زمانی انجام می‌شود که دیگر هیچ روش درمانی برای حفظ بینایی یا کنترل درد و التهاب مؤثر نباشد. از مهم‌ترین دلایل می‌توان به تومورهای داخل چشمی مانند ملانوم مشیمیه اشاره کرد که در صورت پیشرفت می‌تواند به سایر اعضای بدن سرایت کند. آسیب‌های شدید چشمی ناشی از تصادفات یا ضربه‌های مستقیم که منجر به نابینایی کامل شده‌اند نیز از دلایل شایع انجام این عمل هستند. همچنین، در موارد عفونت‌های مقاوم به درمان دارویی یا دردهای مزمن در چشم نابینا، تخلیه چشم بهترین گزینه برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر محسوب می‌شود. بیماری‌های التهابی پیشرفته مانند گلوکوم مقاوم به درمان یا التهاب‌های مکرر و تخریبی چشم نیز در صورت عدم پاسخ به درمان، می‌توانند نیاز به جراحی تخلیه چشم ایجاد کنند.

جراحی تخلیه چشم چگونه انجام می‌شود؟

عمل تخلیه چشم یک جراحی تخصصی در حوزه چشم‌پزشکی است که با هدف برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده یا غیرقابل‌درمان چشم انجام می‌گیرد. این جراحی در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد تا بیمار هیچ‌گونه درد یا ناراحتی احساس نکند. ابتدا جراح با ایجاد برشی دقیق در ناحیه ملتحمه (بافت پوشاننده چشم)، به ساختارهای درونی دسترسی پیدا می‌کند. در صورتی که عمل از نوع انوکلیشن باشد، کل کره چشم همراه با عصب بینایی برداشته می‌شود؛ اما در نوع ایویسریشن فقط محتویات داخلی چشم خارج شده و دیواره خارجی حفظ می‌شود. پس از تخلیه، ایمپلنتی از جنس‌های زیست‌سازگار مانند هیدروکسی‌آپاتیت یا پلی‌اتیلن متخلخل درون حفره چشم قرار داده می‌شود تا شکل طبیعی چشم حفظ گردد. در پایان، بخیه‌های ظریف زده شده و پانسمان استریل روی ناحیه جراحی قرار می‌گیرد. این فرایند کاملاً کنترل‌شده و توسط تیم جراحی مجرب انجام می‌شود تا بهترین نتایج عملکردی و زیبایی حاصل شود.

عوارض جراحی تخلیه چشم

مانند هر عمل جراحی دیگر، تخلیه چشم نیز ممکن است با برخی عوارض همراه باشد، هرچند در مراکز تخصصی و با رعایت اصول جراحی، احتمال بروز آن‌ها بسیار کم است. یکی از شایع‌ترین عوارض، عفونت محل جراحی است که معمولاً با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مناسب قابل کنترل است. در برخی بیماران، ممکن است التهاب، تورم یا خون‌ریزی خفیف در ناحیه جراحی مشاهده شود که موقتی است. از عوارض نادرتر می‌توان به پس‌زدگی ایمپلنت یا حرکت غیرطبیعی آن اشاره کرد که معمولاً با اصلاح جراحی برطرف می‌شود. احساس سنگینی یا درد خفیف نیز ممکن است تا چند هفته پس از عمل باقی بماند. برای کاهش این عوارض، رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل و مراجعه منظم به پزشک اهمیت ویژه‌ای دارد.

عمل تخلیه چشم چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان جراحی تخلیه چشم معمولاً بین 60 تا 90 دقیقه است و بسته به نوع عمل، شرایط بیمار و نوع ایمپلنت ممکن است کمی متفاوت باشد. در موارد پیچیده مانند تومورهای بزرگ چشمی یا وجود بافت‌های اسکار، زمان جراحی ممکن است تا دو ساعت نیز افزایش یابد. پس از اتمام عمل، بیمار معمولاً چند ساعت در بخش ریکاوری تحت نظر قرار می‌گیرد تا وضعیت عمومی و علائم حیاتی بررسی شود. اغلب بیماران همان روز یا حداکثر روز بعد مرخص می‌شوند. البته دوره نقاهت کامل و ترمیم بافت‌ها ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول انجامد تا چشم برای نصب پروتز نهایی آماده گردد.

مراقبت‌های بعد از عمل تخلیه چشم

دوران پس از جراحی تخلیه چشم نقش بسیار مهمی در موفقیت عمل و پیشگیری از عوارض احتمالی دارد. بیمار باید طبق تجویز پزشک از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهاب استفاده کند تا خطر عفونت کاهش یابد. شست‌وشوی منظم پلک‌ها و رعایت بهداشت اطراف چشم از نکات کلیدی در این دوره است. لازم است از دست‌زدن به ناحیه جراحی، وارد شدن فشار یا استفاده از لنزهای تماسی خودداری شود. در هفته‌های نخست، پانسمان چشم باید طبق دستور پزشک تعویض گردد و بیمار برای بررسی وضعیت بهبود به‌صورت دوره‌ای ویزیت شود. همچنین تغذیه مناسب، پرهیز از فعالیت‌های سنگین و خواب کافی به تسریع روند ترمیم کمک می‌کند. معمولاً پس از گذشت چند هفته و ترمیم کامل زخم، پزشک مجوز قرار دادن پروتز موقت و سپس پروتز دائمی را صادر می‌کند.

روند استفاده از پروتز چشمی پس از تخلیه چشم

پس از گذشت چند هفته از عمل و ترمیم کامل بافت‌ها، مرحله فیتینگ یا نصب پروتز چشمی آغاز می‌شود. ابتدا یک قالب اختصاصی از حفره چشم تهیه می‌شود تا پروتز کاملاً منطبق با فرم و رنگ چشم سالم ساخته شود. پروتزها معمولاً از جنس آکریلیک یا سیلیکون بوده و ظاهر بسیار طبیعی دارند. این پروتز با کمک عضلات باقی‌مانده حرکات هماهنگی با چشم سالم ایجاد می‌کند و ظاهر طبیعی چهره را بازمی‌گرداند. در ماه‌های اولیه، پروتز نیاز به تنظیم و تمیز کردن منظم دارد و بیمار باید روش‌های مراقبت روزانه را از پزشک یا متخصص پروتز بیاموزد. در صورت نگهداری صحیح، پروتز چشمی می‌تواند سال‌ها بدون مشکل مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب پروتز مناسب و فیت دقیق آن تأثیر چشمگیری در زیبایی، اعتماد به‌نفس و کیفیت زندگی بیمار پس از تخلیه چشم دارد.

بهترین مرکز برای تخلیه چشم

انتخاب مرکز مناسب برای انجام جراحی تخلیه چشم اهمیت بالایی دارد، زیرا این عمل نیازمند تیم جراحی مجرب، تجهیزات پیشرفته و مراقبت‌های پس از عمل دقیق است. یکی از معتبرترین مراکز تخصصی در این زمینه، کلینیک نور مطهری است. این کلینیک با بهره‌گیری از پزشکان فوق تخصص جراحی چشم، استفاده از تجهیزات مدرن اتاق عمل و پروتزهای باکیفیت، توانسته است نتایج موفقیت‌آمیز و طبیعی در بیماران خود به دست آورد. علاوه بر مهارت جراحان، کلینیک نور مطهری با ارائه خدمات مراقبتی پس از عمل، مشاوره در انتخاب پروتز مناسب و پیگیری منظم وضعیت بیماران، یکی از پیشروترین مراکز جراحی تخلیه چشم در کشور به‌شمار می‌رود. این مجموعه با رعایت کامل اصول ایمنی و استریلیزاسیون، تجربه‌ای ایمن و مطمئن را برای بیماران فراهم می‌کند.

نتیجه‌گیری

تخلیه چشم عملی حساس و حیاتی است که در شرایط خاص و با هدف حفظ سلامت بیمار، جلوگیری از گسترش عفونت یا بازگرداندن ظاهر طبیعی صورت انجام می‌شود. شناخت دقیق دلایل انجام این عمل، آگاهی از روش‌های مختلف جراحی، مراحل انجام، مراقبت‌های بعد از عمل و روند نصب پروتز چشمی، می‌تواند به بیمار کمک کند تا با آرامش و اطمینان بیشتری تصمیم بگیرد. انتخاب مرکز تخصصی و معتبر مانند کلینیک نور مطهری، نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش عوارض، دستیابی به نتایج طبیعی و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد. با رعایت مراقبت‌های پس از عمل و پیگیری منظم، بیماران می‌توانند بدون نگرانی به زندگی روزمره بازگردند و از نتایج زیبایی و عملکردی رضایت‌بخش برخوردار شوند.