آشنایی با عمل جراحی ترابکولکتومی

عمل جراحی ترابکولکتومی یکی از موثرترین روش‌های درمان گلوکوم یا آب سیاه است که با کاهش فشار داخل چشم از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. این جراحی به ویژه برای بیمارانی مناسب است که داروهای ضد گلوکوم یا لیزر درمانی نتوانسته‌اند فشار چشم را کنترل کنند. در ترابکولکتومی، جراح مسیر جدیدی برای خروج مایع زلالیه چشم ایجاد می‌کند تا فشار داخل چشم (IOP) کاهش یابد و از آسیب به عصب بینایی جلوگیری شود.

برای موفقیت عمل، رعایت مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی ترابکولکتومی اهمیت زیادی دارد و تجربه جراح و تجهیزات پیشرفته نقش کلیدی دارند. در این مقاله از کلنیک تخصصی نور مطهری همه نکات تخصصی، مراحل جراحی، مراقبت‌های بعد از عمل و توصیه‌های کلینیک نور برای کاهش خطرات و بهبود نتایج درمانی بررسی خواهد شد.

عمل جراحی ترابکولکتومی چیست؟

عمل جراحی ترابکولکتومی (Trabeculectomy) یکی از روش‌های مؤثر و تخصصی در درمان بیماری گلوکوم یا آب سیاه چشم است. هدف این جراحی، کاهش فشار داخل چشم (IOP) از طریق ایجاد یک مسیر جدید برای خروج مایع زلالیه است تا از تجمع آن در چشم و آسیب به عصب بینایی جلوگیری شود.

در این روش، جراح با ایجاد یک برش کوچک در صلبیه (سفیدی چشم)، کانالی مصنوعی برای تخلیه مایع اضافی ایجاد می‌کند. مایع خارج‌شده زیر ملتحمه جمع می‌شود و به‌صورت طبیعی جذب بدن می‌گردد. نتیجه این فرآیند، کنترل بهتر فشار چشم و جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های ناشی از گلوکوم است.

 چه زمانی عمل جراحی ترابکولکتومی انجام می‌شود؟

عمل ترابکولکتومی معمولاً زمانی انجام می‌شود که درمان‌های دارویی یا لیزری گلوکوم دیگر قادر به کنترل فشار چشم نیستند. پزشک متخصص در شرایط زیر ممکن است این جراحی را توصیه کند:

1. افزایش مداوم فشار داخل چشم علی‌رغم مصرف قطره یا دارو
2. آسیب پیشرونده به عصب بینایی
3. محدود شدن میدان دید در اثر گلوکوم
4. عدم تحمل بیمار نسبت به داروهای چشمی یا عوارض جانبی آن‌ها

در این موارد، جراحی ترابکولکتومی می‌تواند بهترین گزینه برای حفظ بینایی و جلوگیری از نابینایی باشد.

 انواع روش‌های جراحی ترابکولکتومی

اگرچه اساس جراحی ترابکولکتومی مشابه است، اما بسته به وضعیت چشم بیمار و نوع گلوکوم، روش‌های مختلفی برای انجام آن وجود دارد:

ترابکولکتومی کلاسیک: روش سنتی و استاندارد که در آن مسیر تخلیه مایع مستقیماً در صلبیه ایجاد می‌شود.

ترابکولکتومی با آنتی‌متابولیت‌ها: در این روش از داروهایی استفاده می‌شود تا بافت اطراف کانال تخلیه دچار جوشگاه نشود و مسیر باز بماند.

ترابکولکتومی لیزری یا میکروجراحی: با کمک تکنولوژی‌های مدرن و ابزارهای ظریف‌تر انجام می‌شود که دقت بالاتری دارد و دوره نقاهت را کوتاه‌تر می‌کند.

مراحل انجام عمل جراحی ترابکولکتومی

عمل جراحی ترابکولکتومی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی و در شرایط کاملاً استریل انجام می‌شود. در این جراحی، هدف اصلی ایجاد یک مسیر جدید برای خروج مایع زلالیه از چشم و کاهش فشار داخل چشمی است. ابتدا ناحیه اطراف چشم بی‌حس شده و پلک‌ها با ابزار مخصوص باز نگه داشته می‌شوند. سپس جراح با ایجاد یک برش ظریف در ناحیه صلبیه یا سفیدی چشم، فلپ کوچکی در بافت صلبیه ایجاد می‌کند تا کنترل جریان مایع به‌صورت دقیق‌تری انجام شود. در مرحله بعد، بخشی از بافت ترابکولار مش یا همان بافت غربال‌مانند تخلیه مایع زلالیه برداشته می‌شود تا مسیر جدیدی برای عبور مایع از اتاق قدامی چشم به زیر ملتحمه ایجاد گردد.

در برخی از بیماران، برای جلوگیری از بسته شدن مسیر تخلیه، از داروهای آنتی‌متابولیت مانند Mitomycin-C استفاده می‌شود تا از تشکیل بافت فیبروزه و بسته شدن مجدد مسیر جلوگیری شود. پس از اطمینان از عملکرد مناسب مسیر جدید، فلپ صلبیه با بخیه‌های بسیار ظریف بسته شده و سطح چشم با دقت ترمیم می‌گردد. در پایان، جراح ممکن است از محافظ یا پانسمان شفاف برای چشم استفاده کند تا از تماس و آلودگی جلوگیری شود. کل فرایند معمولاً بین 45 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و بیمار در همان روز مرخص می‌شود، اما لازم است تحت نظر پزشک باقی بماند تا روند کاهش فشار چشم به‌صورت دقیق ارزیابی شود.

مراقبت‌های قبل و بعد از عمل جراحی ترابکولکتومی

پیش از انجام عمل ترابکولکتومی، بیمار باید تحت معاینه کامل چشم، بررسی میدان دید، سنجش فشار داخل چشم و تصویربرداری از عصب بینایی قرار گیرد. در صورتی که بیمار از داروهای رقیق‌کننده خون یا داروهای خاص چشمی استفاده می‌کند، باید طبق دستور پزشک مصرف آن‌ها تنظیم یا موقتاً قطع شود. شست‌وشوی صورت و چشم‌ها با محلول‌های ضدعفونی‌کننده قبل از جراحی نیز برای کاهش خطر عفونت ضروری است.

پس از جراحی، چشم ممکن است کمی قرمز، متورم یا حساس به نور باشد که امری طبیعی است. استفاده منظم از قطره‌های آنتی‌بیوتیک و ضدالتهاب طبق تجویز پزشک به پیشگیری از عفونت و کنترل التهاب کمک می‌کند. بیمار باید از مالش چشم، تماس مستقیم با آب، آرایش چشمی و انجام فعالیت‌های سنگین مانند ورزش یا بلند کردن اجسام سنگین تا چند هفته پس از عمل خودداری کند. مراجعه منظم به پزشک برای بررسی فشار چشم و وضعیت محل تخلیه مایع اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا گاهی نیاز به تنظیم بخیه یا انجام اقدامات تکمیلی وجود دارد تا مسیر تخلیه باز بماند.

مزایای عمل جراحی ترابکولکتومی

عمل جراحی ترابکولکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های کنترل فشار داخل چشم در بیماران مبتلا به گلوکوم است. اصلی‌ترین مزیت این عمل، کاهش پایدار فشار چشم و جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی است. در بسیاری از موارد، پس از انجام ترابکولکتومی، بیماران دیگر نیاز به استفاده مداوم از داروهای چشمی کاهش‌دهنده فشار ندارند یا مصرف داروهایشان به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این موضوع علاوه بر کاهش هزینه‌های درمانی، از عوارض ناشی از مصرف طولانی‌مدت داروها نیز پیشگیری می‌کند.

از دیگر مزایای این جراحی می‌توان به بهبود جریان مایع زلالیه، افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های چشم و تثبیت دید در بیماران اشاره کرد. در کلینیک نور، استفاده از تجهیزات پیشرفته جراحی و تکنیک‌های دقیق میکروسکوپی باعث شده است نتایج عمل ترابکولکتومی با موفقیت بسیار بالا همراه باشد و خطرات پس از عمل به حداقل برسد. کنترل مؤثر فشار چشم پس از جراحی، نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت گلوکوم و حفظ بینایی دارد.

مزایای عمل ترابکولکتومی برای بیماران مبتلا به گلوکوم

در بیماران مبتلا به گلوکوم یا آب سیاه، افزایش فشار داخل چشم می‌تواند به‌تدریج موجب آسیب دائمی به عصب بینایی و کاهش میدان دید شود. عمل جراحی ترابکولکتومی با هدف کاهش مؤثر این فشار، از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت بینایی بیمار را حفظ می‌کند. این جراحی به‌ویژه برای بیمارانی که نسبت به داروهای چشمی مقاوم هستند یا تحمل مصرف مداوم دارو را ندارند، گزینه‌ای بسیار مناسب و علمی محسوب می‌شود.

مزایای این عمل برای بیماران گلوکومی شامل کنترل بلندمدت فشار چشم، کاهش احتمال نابینایی، بهبود جریان خروج مایع زلالیه و کاهش وابستگی به داروهای ضد گلوکوم است. در مواردی که بیماری در مراحل پیشرفته قرار دارد، انجام ترابکولکتومی می‌تواند آخرین راه مؤثر برای حفظ عملکرد بینایی باشد. دقت بالا در انجام جراحی و پایش مداوم فشار چشم پس از عمل، از مهم‌ترین عواملی است که در موفقیت درمان نقش دارد.

چه کسانی نباید عمل ترابکولکتومی انجام دهند؟

اگرچه ترابکولکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان گلوکوم است، اما انجام آن برای همه بیماران مناسب نیست. افرادی که دچار التهاب‌های فعال چشمی، عفونت‌های سطحی چشم یا بیماری‌های سیستمیک کنترل‌نشده مانند دیابت پیشرفته هستند، ممکن است گزینه مناسبی برای این جراحی نباشند. همچنین بیمارانی که سابقه جراحی‌های متعدد چشمی دارند یا بافت صلبیه و ملتحمه آن‌ها دچار چسبندگی و بافت فیبروتیک شدید شده است، ممکن است پاسخ مناسبی به ترابکولکتومی ندهند.

در مواردی مانند گلوکوم زاویه بسته حاد یا گلوکوم‌های ناشی از التهاب، ابتدا باید التهاب کنترل و سپس در صورت نیاز تصمیم به جراحی گرفته شود. تصمیم نهایی درباره امکان انجام عمل، باید پس از بررسی دقیق وضعیت چشم، عصب بینایی و فشار داخل چشم توسط فوق تخصص گلوکوم گرفته شود.

خطرات و عوارض احتمالی عمل ترابکولکتومی

عمل ترابکولکتومی در صورتی که توسط جراح متخصص و در محیط استریل و مجهز انجام شود، معمولاً با موفقیت بالا و عوارض حداقلی همراه است. با این حال، مانند هر جراحی دیگری، احتمال بروز عوارض وجود دارد. از جمله عوارض شایع پس از این عمل می‌توان به قرمزی چشم، التهاب، تاری دید موقتی و ترشح خفیف اشاره کرد که معمولاً با مراقبت‌های مناسب برطرف می‌شوند.

در برخی موارد نادر، ممکن است فشار چشم بیش از حد کاهش یابد که به آن هیپوتونی گفته می‌شود. همچنین احتمال ایجاد عفونت، نشت زلالیه از محل جراحی یا بسته شدن مسیر تخلیه نیز وجود دارد. انجام ویزیت‌های منظم پس از جراحی، استفاده صحیح از قطره‌های تجویزی و رعایت دقیق دستورات پزشک، در پیشگیری از این عوارض نقش حیاتی دارد.

میزان موفقیت و طول عمر اثر جراحی ترابکولکتومی

عمل جراحی ترابکولکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی در کنترل فشار داخل چشم بیماران مبتلا به گلوکوم محسوب می‌شود و در صورت انجام صحیح، می‌تواند سال‌ها عملکرد خود را حفظ کند. میزان موفقیت این جراحی به عوامل متعددی از جمله نوع گلوکوم، سن بیمار، شرایط بافت‌های چشمی، رعایت مراقبت‌های پس از عمل و تجربه جراح بستگی دارد. در بیشتر بیماران، کاهش قابل‌توجه و پایدار فشار داخل چشم تا حد طبیعی مشاهده می‌شود و این اثر معمولاً بین 5 تا 10 سال یا حتی بیشتر دوام دارد.

در برخی بیماران، به‌ویژه افرادی که گلوکوم پیشرفته دارند یا سابقه جراحی‌های چشمی قبلی داشته‌اند، ممکن است به مرور زمان مسیر تخلیه ایجادشده در جراحی دچار انسداد شود. در این موارد، پزشک با بررسی دقیق وضعیت چشم، ممکن است از درمان‌های کمکی مانند تزریق داروهای ضد فیبروز یا انجام جراحی ترمیمی استفاده کند تا عملکرد مسیر تخلیه مجدداً برقرار شود.

تیجه‌گیری

عمل جراحی ترابکولکتومی یکی از روش‌های مؤثر، ایمن و تخصصی برای درمان گلوکوم یا آب سیاه چشم است که با هدف کاهش فشار داخل چشم و جلوگیری از آسیب به عصب بینایی انجام می‌شود. این جراحی به‌ویژه برای بیمارانی مناسب است که داروهای چشمی و درمان‌های لیزری نتوانسته‌اند فشار چشم آن‌ها را کنترل کنند. کاهش پایدار فشار چشم، حفظ دید و کاهش وابستگی به دارو از مهم‌ترین مزایای این عمل محسوب می‌شود.

در کلینیک نور، عمل ترابکولکتومی توسط فوق‌تخصصان گلوکوم و با بهره‌گیری از تجهیزات میکروسکوپی پیشرفته و داروهای آنتی‌متابولیت انجام می‌شود تا بیشترین میزان موفقیت و کمترین خطر عوارض حاصل گردد. مراقبت‌های دقیق قبل و بعد از جراحی، پیگیری منظم و انتخاب روش مناسب بر اساس وضعیت بیمار، از عوامل کلیدی در ماندگاری نتایج درمان هستند. اگر فشار چشم شما با دارو یا لیزر قابل کنترل نیست، مشاوره با متخصصان چشم‌پزشکی کلینیک نور می‌تواند بهترین مسیر برای حفظ بینایی و جلوگیری از پیشرفت گلوکوم باشد.