برای خشکی چشم چی بخوریم؟ راهنمای کامل تغذیه و درمان

آیا تا به حال احساس کرده‌اید چشمانتان می‌سوزند، می‌خارند یا انگار در آن‌ها شن ریزه رفته است؟ اگر شما نیز این علائم را تجربه کرده اید، به احتمال زیاد با مشکل خشکی چشم درگیر هستید. این عارضه شایع، که اغلب به دلیل کمبود یا کیفیت نامناسب اشک رخ می‌دهد، می‌تواند زندگی روزمره، تمرکز و حتی رانندگی شما را مختل کند. شاید فکر کنید تنها راه‌حل، استفاده از قطره‌های چشمی است، اما حقیقت این است که بخشی از درمان خشکی چشم در تغذیه و درمان های خانگی و بدون نسخه می باشد. در این راهنمای پزشکی از کلینیک نور ، ما به بررسی عوامل ایجاد کننده، روش‌های تشخیص و مهم‌تر از همه، نقش  تغذیه در بهبود و درمان خشکی چشم می‌پردازیم تا دیدی روشن‌تر و چشمانی آسوده‌تر داشته باشید.

علائم خشکی چشم چیست؟

خشکی چشم اغلب با احساس سوزش، خارش، قرمزی، درد و حساسیت به نور آغاز می‌شود و ممکن است حتی منجر به تاری دید موقتی شود. این علائم معمولاً پس از فعالیت‌هایی مانند مطالعه طولانی مدت، کار با کامپیوتر یا قرار گرفتن در محیط‌های خشک یا بادخیز تشدید می‌شوند، اما یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها این است که فرد مبتلا حس می‌کند چیزی خارجی (مانند یک مژه یا شن) در چشمش گیر کرده است که این حس، اگرچه آزاردهنده است، اما معمولاً بدون وجود جسم خارجی واقعی رخ می‌دهد.

شایع‌ترین علت خشکی چشم چیست؟

شایع‌ترین علت خشکی چشم، اختلال در لایه اشکی است که نه تنها شامل کمبود تولید اشک می‌شود، بلکه به دلیل بر هم خوردن تعادل اجزای سه‌گانه اشک (آب، چربی و موسیین) نیز ایجاد می‌گردد؛ به عبارت دیگر، حتی اگر به اندازه کافی اشک تولید کنید، اگر کیفیت این اشک به دلیل کمبود لایه چربی (که وظیفه جلوگیری از تبخیر سریع آب را دارد) پایین باشد، باز هم با علائم خشکی مواجه خواهید شد.

عدم تناسب در مخلوط اشک

اشک یک ترکیب پیچیده از آب برای رطوبت‌رسانی، چربی (روغن) برای جلوگیری از تبخیر سریع و موسین برای چسبندگی اشک به سطح چشم است، و عدم تناسب در این مخلوط به این معنی است که مثلاً اگر غدد میبومین (تولید کننده چربی) عملکرد درستی نداشته باشند، لایه آبی اشک به سرعت تبخیر شده و کیفیت کلی اشک به شدت کاهش می‌یابد که این وضعیت در واقع شایع‌ترین شکل خشکی چشم به نام خشکی چشم تبخیری است.

کاهش تولید اشک از دلایل خشکی چشم

کاهش تولید اشک زمانی اتفاق می‌افتد که غدد اشکی به اندازه کافی لایه آبی اشک را تولید نمی‌کنند که این حالت که به آن خشکی چشم کمبود آبی گفته می‌شود، اغلب به دلیل افزایش سن، مصرف برخی داروها، یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند سندرم شوگرن رخ می‌دهد و نتیجه‌ی آن کمبود رطوبت کافی برای حفظ سلامت و راحتی سطح چشم است.

مشکلات پلک و قرمزی چشم

مشکلات مربوط به پلک، مانند بلفاریت (التهاب پلک) یا اکتروپیون (برگشتن پلک به سمت بیرون) می‌توانند به طور مستقیم بر کیفیت اشک تأثیر بگذارند یا مانع از پخش شدن یکنواخت اشک بر روی سطح چشم شوند، که این شرایط علاوه بر ایجاد قرمزی و تحریک، زمینه را برای تبخیر سریع‌تر اشک فراهم کرده و منجر به خشکی چشم شدیدتر می‌گردند.

داروهای ایجاد کننده خشکی چشم

برخی از داروهای رایج، با تأثیر بر عملکرد غدد اشکی، می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی، موجب خشکی چشم شوند؛ از جمله این داروها می‌توان به آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدافسردگی، داروهای فشار خون، و داروهای ضد احتقان اشاره کرد که با کاهش تولید اشک، علائم خشکی را در فرد تشدید می‌کنند و این مورد اغلب نیازمند مشورت با پزشک برای تعدیل دوز یا جایگزینی دارو است.

عوامل محیطی خشکی چشم

عوامل محیطی نظیر هوای خشک، باد، دود سیگار، ارتفاع زیاد، و استفاده طولانی مدت از وسایل گرمایشی یا تهویه مطبوع، با افزایش سرعت تبخیر اشک از سطح چشم، به طور مستقیم باعث بروز یا تشدید خشکی چشم می‌شوند و در واقع هر شرایطی که رطوبت محیط را کاهش دهد، می‌تواند لایه اشکی را ناپایدار کرده و علائم آزاردهنده خشکی را به دنبال داشته باشد.

استفاده‌ زیاد از چشم ها

هنگامی که ما برای مدت طولانی به صفحه‌نمایش کامپیوتر، تلفن همراه یا کتاب خیره می‌شویم، تعداد دفعات پلک زدن ما به شدت کاهش می‌یابد که این کاهش، به نوبه خود، منجر به پخش ناکافی اشک و افزایش تبخیر آن از سطح چشم می‌شود، در نتیجه، استفاده زیاد از چشم‌ها، به ویژه هنگام تمرکز شدید، یکی از علل شایع خشکی چشم در عصر دیجیتال است.

بیماری‌ های زمینه‌ای

برخی بیماری‌های زمینه‌ای و سیستمیک مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس، دیابت و به ویژه سندرم شوگرن، با تأثیر مستقیم بر سیستم ایمنی و غدد تولید کننده اشک، می‌توانند موجب خشکی مزمن و شدید چشم شوند که در این موارد، درمان موفقیت‌آمیز خشکی چشم به طور جدایی‌ناپذیری به مدیریت و کنترل بیماری اصلی وابسته است.

تشخیص خشکی چشم چگونه انجام می شود؟

تشخیص خشکی چشم معمولاً توسط چشم‌پزشک و از طریق معاینه جامع چشم و استفاده از تست‌های تخصصی مانند تست شیمرو زمان فروپاشی اشک انجام می‌گیرد. این روش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کنند تا علت اصلی خشکی را مشخص کرده و درمان مناسب را آغاز کند.

روش‌های تشخیص خشکی چشم

علاوه بر تست‌های کلیدی شیمر و TBUT، روش‌های دیگری نظیر رنگ‌آمیزی سطح چشم با مواد خاص مانند فلورسئین برای مشاهده آسیب‌های وارده به قرنیه و ملتحمه و همچنین معاینه دقیق غدد میبومین (تولید کننده چربی اشک) برای ارزیابی عملکرد آنها، جزئی از روش‌های تشخیص خشکی چشم هستند تا بتوان یک برنامه درمانی دقیق و متناسب با نوع خشکی چشم فرد تدوین کرد.

درمان خشكی چشم با جراحی و مداخلات درمانی

در موارد شدید و مزمن خشکی چشم که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهند، ممکن است پزشک مداخلات درمانی مانند قرار دادن پلاگ‌های اشکی که شامل وسيله کوچک سیلیکونی یا کلاژن در مجرای اشکی می باشد را برای مسدود کردن مسیر خروج اشک و نگه داشتن رطوبت بیشتر روی سطح چشم، یا در موارد بسیار نادر و شدید، جراحی‌های خاص پلک برای اصلاح فرم آن، به عنوان راهکار درمان مد نظر قرار دهند.

داروی خشکی چشم

داروهای تجویزی برای خشکی چشم اغلب شامل داروهای ضد التهابی مانند سیکلوسپورین یا لیفیتگراست هستند که به کاهش التهاب مرتبط با خشکی مزمن کمک کرده و به غدد اشکی اجازه می‌دهند تا اشک بیشتری تولید کنند؛ همچنین، داروهای استروئیدی با دوره محدود نیز ممکن است برای کنترل التهاب حاد تجویز شوند، اما مصرف این داروها باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص باشد.

استفاده از محصولات بدون نسخه برای خشکی چشم

محصولات بدون نسخه مانند اشک مصنوعی اولین درمان بدون نسخه برای خشکی چشم هستند که با جایگزینی رطوبت از دست رفته، به کاهش موقت علائم کمک می‌کنند. انتخاب نوع اشک مصنوعی بستگی به علت خشکی دارد، به طوری که برخی حاوی لیپید (چربی) برای خشکی تبخیری و برخی بیشتر حاوی آب و الکترولیت برای کمبود آبی هستند.

بهترین درمان خشکی چشم و تاری دید چیست؟

درمان خشکی چشم و تاری دید که یکی از عوارض خشکی چشم است ، تمرکز بر روی بهبود کیفیت و حفظ کردن لایه اشکی است، زیرا سطح ناهموار چشم به دلیل خشکی، نور را به درستی متمرکز نمی‌کند. پس با استفاده منظم از اشک مصنوعی، داروهای ضدالتهاب تجویزی و تغییرات سبک زندگی، نه تنها علائم خشکی کاهش پیدا می کند، بلکه تاری دید نیز به تدریج برطرف می‌شود.

درمان خانگی خشکی چشم

درمان خانگی خشکی چشم شامل اقداماتی ساده اما مؤثر مانند استفاده از کمپرس گرم روی پلک‌ها برای بهبود عملکرد غدد چربی (میبومین)، شستشوی ملایم پلک برای کاهش التهاب و استفاده از دستگاه بخور سرد در محیط‌های خشک برای افزایش رطوبت هوا می‌شود، که این روش‌ها در کنار هم می‌توانند تاثیر و تسکین قابل توجهی برای علائم خفیف تا متوسط فراهم آورند.

برای خشکی چشم چی بخوریم؟

برای درمان خشکی چشم قطعا باید به سمت غذاهایی برویم که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3، ویتامین‌های A، C و E، و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، زیرا این مواد مغذی حیاتی با کاهش التهاب در بدن، به ویژه در سطح چشم و غدد اشکی و همچنین بهبود کیفیت لایه چربی اشک، به طور مستقیم به حفظ رطوبت و سلامت چشم کمک می‌کنند.

بهترین مواد غذایی برای درمان خشکی چشم

بهترین مواد غذایی برای درمان خشکی چشم آن‌هایی هستند که دارای خواص ضدالتهابی قوی هستند، به ویژه ماهی‌های چرب به دلیل داشتن دوزهای بالای DHA و EPA که نه تنها در کاهش التهاب سیستمیک نقش دارند، بلکه برای بهبود عملکرد غدد میبومین که مسئول لایه چربی اشک هستند، حیاتی می‌باشند.

ماهی

ماهی‌های چرب مانند سالمون، ماهی تن، ساردین و ماکرل، منابع فوق‌العاده‌ای از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که نقش حیاتی در حفظ سلامت غدد چشمی و تولید لایه روغنی اشک دارند و مصرف منظم آن‌ها می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای علائم خشکی چشم را کاهش دهد.

تخم مرغ

تخم مرغ منبع غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای چشم از جمله ویتامین A، لوتئین و زآگزانتین است که به محافظت از چشم در برابر آسیب‌های اکسیداتیو کمک کرده و نقش مهمی در سلامت شبکیه و مرطوب نگه داشتن سطح چشم ایفا می‌کند.

لوبیا

مصرف انواع لوبیا، به ویژه انواع سیاه و  قرمز، منبع خوبی از روی (زینک) و فیبر هستند. روی یک ماده معدنی ضروری برای سلامت چشم است که به جذب بهتر ویتامین A و محافظت از غشاهای مخاطی چشم کمک می‌کند.

مصرف امگا 3

امگا 3، به‌خصوص دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA)، اسیدهای چرب چند غیراشباعی هستند که به دلیل خواص ضدالتهابی قوی، التهاب غدد میبومین را کاهش داده و به پایداری لایه روغنی اشک کمک می‌کنند، که نتیجه آن کاهش تبخیر اشک است.

ویتامین A

ویتامین A برای عملکرد صحیح غشاهای مخاطی و حفظ رطوبت سطح چشم ضروری است. کمبود این ویتامین می‌تواند مستقیماً منجر به خشکی شدید چشم و حتی شب‌کوری شود. منابع خوب این ویتامین  A شامل هویج، سیب‌زمینی شیرین و سبزیجات برگ سبز تیره هستند.

مواد غذایی حاوی ویتامین E

ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که از سلول‌های چشم در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند و مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین می‌تواند به سلامت غدد اشکی کمک کند. مغزها، دانه‌ها و روغن‌های گیاهی مانند روغن جوانه گندم و آفتابگردان منابع عالی این ویتامین هستند.

تاثیر روغن کتان برای خشکی چشم

روغن کتان که منبع غنی از نوعی امگا 3 گیاهی به نام ALA است، نیز می‌تواند تأثیر مثبتی برای خشکی چشم داشته باشد، زیرا ALA پس از مصرف تا حدی به اشکال فعال‌تر امگا 3 (EPA و DHA) در بدن تبدیل می‌شود، اگرچه کارایی آن ممکن است به اندازه روغن ماهی خالص نباشد، اما برای گیاه‌خواران یا افرادی که به دنبال جایگزین هستند، یک گزینه ارزشمند محسوب می‌شود.

عوارض خشکی چشم چیست؟

اگر خشکی چشم درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری مانند عفونت‌های چشمی، آسیب به سطح چشم، خراش‌های قرنیه و در موارد بسیار شدید، زخم قرنیه و کاهش دید شود بنابراین، علاوه بر ناراحتی روزمره، خشکی مزمن یک خطر بالقوه برای سلامت دائمی بینایی فرد محسوب می‌شود که نباید نادیده گرفته شود.

پیشگیری از خشکی چشم امکان پذیر است؟

پیشگیری از خشکی چشم کاملاً امکان‌پذیر است و با مدیریت عوامل محیطی مانند استفاده از عینک آفتابی، مرطوب‌ نگه داشتن هوا، تغییرات در سبک زندگی و استراحت منظم چشم هنگام کار با کامپیوترو ترک سیگار و همچنین تغذیه مناسب می‌توان تا حد زیادی از بروز یا تشدید این عارضه جلوگیری کرد.

اسیدهای چرب امگا 3 مهمترین ماده‌ی غذایی برای درمان خشکی چشم

اسیدهای چرب امگا 3، به خصوص EPA و DHA، بدون شک مهمترین و مؤثرترین ماده غذایی در زمینه خشکی چشم به شمار می‌روند، زیرا این اسیدها با سرکوب فرآیندهای التهابی که غالباً ریشه خشکی مزمن هستند و بهبود ترشحات روغنی غدد میبومین، پایداری اشک را به شدت افزایش می‌دهند و به عنوان یک مکمل قدرتمند برای درمان دارویی عمل می‌کنند.

آمارها بهترین مکمل خوراکی برای خشکی چشم را چه می‌دانند؟

بر اساس مطالعات و آمارها، مکمل‌های روغن ماهی که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 (با تأکید بر نسبت مناسب EPA و DHA) هستند، به عنوان بهترین مکمل خوراکی برای درمان خشکی چشم شناخته می‌شوند، زیرا دوزهای درمانی و غلظت مورد نیاز برای تأثیرگذاری بر التهاب چشمی معمولاً از طریق رژیم غذایی معمولی به تنهایی قابل تأمین نیست.

بهترین کلینیک برای درمان خشکی چشم

کلینیک فوق تخصصی چشم پزشکی نور ، به عنوان یکی از مراکز پیشرو در ایران، خدمات جامع و تخصصی برای تشخیص و درمان قطعی خشکی چشم و آب مروارید ارائه می‌دهد. تشخیص خشکی چشم در این مرکز با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تجهیزات تشخیصی نظیر تست‌های اشکی (مانند شیرمر) و ارزیابی لایه اشکی انجام می‌شود و برنامه‌های درمانی فردی شامل داروهای ضدالتهاب، اشک مصنوعی، پمادهای چشمی و در صورت لزوم، بستن مجاری خروج اشک یا مداخلات تخصصی‌تر در درمانگاه تخصصی خشکی چشم ارائه می‌گردد تا طراوت به چشمان شما بازگردد.

سخن پایانی

درمان خشکی چشم نه تنها محدود به قطره‌های چشمی نمی شود، بلکه با توجه به مواردی که شامل مدیریت عوامل محیطی، استفاده از مداخلات درمانی مناسب ، تقویت رژیم غذایی با مواد ضدالتهابی و مغذی مانند اسیدهای چرب امگا 3 ، می‌توان به طور محسوسی علائم را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. به یاد داشته باشید که تغذیه قدرتمندترین ابزاری است که در اختیار دارید؛ با تمرکز بر آنچه می‌خورید و نوشیدن آب کافی، شما در حال درمان خشکی چشم خود از درون هستید.