داکریوسیستیت چیست؟

داکریوسیستیت یا التهاب کیسه اشکی یکی از بیماری‌های شایع چشمی است که در اثر انسداد مجرای اشکی و تجمع باکتری‌ها در ناحیه بین چشم و بینی ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث تورم، درد، قرمزی گوشه چشم و ترشح چرکی شود و در صورت عدم درمان به‌موقع، حتی به عفونت‌های شدیدتر چشمی منجر گردد. داکریوسیستیت ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما در نوزادان و افراد مسن شایع‌تر است. تشخیص سریع و درمان اصولی این بیماری نقش مهمی در جلوگیری از آسیب به بافت‌های اطراف چشم دارد.

در این راهنمای جامع از کلینیک فوق تخصصی چشم نور، به بررسی دقیق اینکه داکریوسیستیت چیست، چه علائمی دارد، چگونه تشخیص داده می‌شود و بهترین روش‌های درمان و پیشگیری از آن کدام‌اند، می‌پردازیم. اگر دچار التهاب یا عفونت در گوشه داخلی چشم خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید تا با راهکارهای علمی و ایمن برای درمان این مشکل آشنا شوید.

داکریوسیستیت یا التهاب کیسه اشکی دقیقا چیست ؟

داکریوسیستیت (Dacryocystitis) به التهاب یا عفونت کیسه اشکی گفته می‌شود؛ بخشی از دستگاه اشکی که بین چشم و بینی قرار دارد و مسئول جمع‌آوری و تخلیه اشک است. زمانی که مسیر تخلیه اشک به سمت بینی دچار انسداد شود، اشک در کیسه اشکی تجمع پیدا کرده و محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها و بروز عفونت ایجاد می‌کند. نتیجه این فرآیند، التهاب، قرمزی و درد در گوشه داخلی چشم است. داکریوسیستیت ممکن است حاد (ناگهانی و دردناک) یا مزمن (طولانی‌مدت و خفیف‌تر) باشد. تشخیص سریع و درمان به‌موقع آن توسط چشم‌پزشک از اهمیت زیادی برخوردار است تا از گسترش عفونت به بافت‌های اطراف جلوگیری شود.

علائم و نشانه‌های داکریوسیستیت در کودکان و بزرگسالان

علائم این بیماری ممکن است در سنین مختلف متفاوت باشد، اما در مجموع نشانه‌های زیر بیشتر مشاهده می‌شود:

تورم و قرمزی گوشه داخلی چشم که معمولاً با درد همراه است و ممکن است با لمس ناحیه، ترشحات چرکی خارج شود.

اشک‌ریزش غیرطبیعی و احساس فشار در اطراف بینی یا چشم در نوزادان گاهی تنها علامت بیماری، تجمع اشک در گوشه چشم است.در موارد پیشرفته، ممکن است تب، بی‌قراری در نوزاد، یا کاهش دید نیز بروز کند.

علت بروز داکریوسیستیت

اصلی‌ترین علت بروز داکریوسیستیت انسداد مجرای اشکی است. این انسداد ممکن است به دلایل مادرزادی در نوزادان یا به‌صورت اکتسابی در بزرگسالان ایجاد شود. در بزرگسالان، عفونت‌های سینوسی مزمن، آلرژی، پولیپ بینی، یا تروماهای صورت از دلایل شایع این بیماری هستند. تجمع باکتری‌ها در کیسه اشکی بسته، باعث عفونت چرکی و التهاب می‌شود. در موارد نادر، بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت نیز می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به داکریوسیستیت باشند.

روش درمان داکریوسیستیت

درمان داکریوسیستیت بستگی به شدت بیماری و علت زمینه‌ای آن دارد. در موارد خفیف یا حاد، پزشک معمولاً از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا قطره‌ای برای کنترل عفونت استفاده می‌کند. در کنار آن، کمپرس گرم روزانه می‌تواند به تخلیه ترشحات کمک کند. در موارد مزمن یا انسداد شدید، درمان دارویی کافی نیست و نیاز به جراحی باز کردن مجرای اشکی داکریوسیستو رینوستومی یا DCR وجود دارد. این جراحی به‌صورت داخلی یا از راه آندوسکوپی انجام می‌شود و با ایجاد مسیر جدید بین کیسه اشکی و بینی، مانع بازگشت عفونت می‌گردد.

داکریوسیستیت چگونه درمان می‌شود؟

درمان داکریوسیستیت باید زیر نظر چشم‌پزشک متخصص انجام گیرد. در مراحل اولیه، شست‌وشوی چشم با سرم فیزیولوژی و استفاده از آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. در نوزادان، ماساژ ملایم ناحیه اشکی (ماساژ کرِیگلِر) به بهبود تخلیه اشک کمک می‌کند. اگر با وجود درمان‌های دارویی، انسداد برطرف نشود، جراحی DCR به‌عنوان درمان قطعی انجام می‌شود. پس از درمان، رعایت بهداشت چشم، اجتناب از لمس چشم با دست آلوده و پیگیری منظم پزشکی برای پیشگیری از عود بیماری ضروری است.

روش تشخیص داکریوسیستیت توسط پزشک

تشخیص داکریوسیستیت معمولاً بر اساس معاینه بالینی دقیق چشم‌پزشک انجام می‌شود. پزشک با مشاهده تورم، قرمزی و ترشحات ناحیه داخلی چشم، به عفونت کیسه اشکی مشکوک می‌شود. در برخی موارد، با فشار دادن ناحیه اشکی، خروج چرک از مجرای اشکی دیده می‌شود که تأییدکننده عفونت است.

برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است از آزمایش ترشحات برای شناسایی نوع باکتری و یا تصویربرداری از مجرای اشکی (داکریوسیستوگرافی) استفاده شود تا میزان انسداد مشخص گردد. در صورت تکرار عفونت‌ها، پزشک می‌تواند از آندوسکوپی بینی برای بررسی مسیر تخلیه اشک کمک بگیرد.

بهترین زمان مراجعه به پزشک برای درمان داکریوسیستیت

در صورتی که متوجه تورم، درد یا ترشح چرکی در گوشه داخلی چشم شدید، باید هرچه سریع‌تر به چشم‌پزشک مراجعه کنید. تأخیر در درمان می‌تواند باعث گسترش عفونت به بافت‌های اطراف چشم و حتی ایجاد سلولیت شود.

نوزادانی که به‌صورت مکرر اشک‌ریزش یا ترشح از چشم دارند نیز باید تحت نظر پزشک متخصص چشم اطفال قرار گیرند. مراجعه به‌موقع به کلینیک تخصصی چشم، کلید پیشگیری از عوارض جدی و درمان قطعی بیماری است.

آیا داکریوسیستیت خطرناک است؟

در حالت عادی، داکریوسیستیت با درمان مناسب به‌خوبی کنترل می‌شود؛ اما در صورت عدم درمان یا خوددرمانی نادرست، می‌تواند خطرناک باشد. عفونت ممکن است از کیسه اشکی به بافت‌های اطراف چشم، سینوس‌ها یا حتی جریان خون سرایت کند و شرایطی مانند سلولیت چشمی یا آبسه ایجاد کند. بنابراین، هرگونه تأخیر در مراجعه به پزشک می‌تواند باعث عوارض چشمی و خطرات جدی‌تر برای سلامت فرد شود.

عوارض احتمالی داکریوسیستیت

در صورت عدم درمان اصولی، داکریوسیستیت ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شود:

1. گسترش عفونت به بافت‌های اطراف چشم و ایجاد سلولیت چشمی
2. تشکیل آبسه در ناحیه کیسه اشکی
3. انسداد مزمن مجرای اشکی و تکرار عفونت
4. کاهش دید موقت به علت التهاب شدید
5. در موارد نادر، انتشار عفونت به بدن و بروز سپسیس (عفونت سیستمیک)

پیشگیری از داکریوسیستیت و نکات مراقبتی چشم

پیشگیری از داکریوسیستیت با رعایت بهداشت چشم و مراقبت از مجاری اشکی امکان‌پذیر است. شست‌وشوی منظم دست‌ها قبل از لمس چشم، جلوگیری از تماس با اشیاء آلوده و استفاده از حوله و پدهای تمیز برای خشک کردن چشم‌ها از اقدامات ابتدایی پیشگیری محسوب می‌شوند. افراد مستعد به انسداد مجرای اشکی یا کسانی که سابقه عفونت‌های مکرر دارند، باید از ماساژ ملایم ناحیه گوشه داخلی چشم (ماساژ کرِیگلِر) برای کمک به تخلیه طبیعی اشک استفاده کنند. درمان سریع هرگونه عفونت سینوسی، آلرژی یا تروماهای چشمی نیز نقش مهمی در کاهش خطر داکریوسیستیت دارد.

همچنین، مراجعه دوره‌ای به چشم‌پزشک و بررسی مسیر تخلیه اشک، به‌ویژه در نوزادان و افراد مسن، می‌تواند از بروز التهاب و انسداد مزمن پیشگیری کند. رعایت سبک زندگی سالم، مصرف کافی آب و اجتناب از تماس مستقیم چشم با گرد و غبار یا آلودگی‌های محیطی نیز در پیشگیری مؤثر است. با رعایت این نکات و مشاوره به‌موقع با متخصصان، می‌توان احتمال بروز داکریوسیستیت و عوارض ناشی از آن را به حداقل رساند.

تفاوت داکریوسیستیت حاد و مزمن چشم

داکریوسیستیت می‌تواند به دو شکل حاد و مزمن بروز کند. در داکریوسیستیت حاد، علائم به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل درد شدید، تورم قرمز گوشه داخلی چشم، ترشح چرکی و تب خفیف است. این حالت معمولاً نیاز به درمان سریع با آنتی‌بیوتیک دارد و در صورت درمان به موقع، بهبود سریعی حاصل می‌شود.

در مقابل، داکریوسیستیت مزمن با علائم طولانی‌مدت و خفیف‌تر ظاهر می‌شود. بیماران ممکن است اشک‌ریزش مداوم، ترشح کم و احساس فشار ملایم در گوشه چشم داشته باشند. این نوع معمولاً با انسداد جزئی مجرای اشکی و عفونت‌های مکرر همراه است و درمان آن شامل پاک‌سازی مسیر اشک و در برخی موارد جراحی است.

تفاوت داکریوسیستیت با انسداد مجرای اشک

اگرچه داکریوسیستیت و انسداد مجرای اشک مرتبط هستند، اما یکسان نیستند. انسداد مجرای اشک صرفاً توقف جریان طبیعی اشک به بینی است و ممکن است بدون عفونت رخ دهد. در حالی که داکریوسیستیت التهاب و عفونت کیسه اشکی را شامل می‌شود که معمولاً در اثر انسداد ایجاد شده است. به بیان دیگر، انسداد مجرا می‌تواند منجر به داکریوسیستیت شود، اما همه موارد انسداد به عفونت تبدیل نمی‌شوند. تشخیص دقیق توسط چشم‌پزشک برای تعیین نوع درمان ضروری است.

ارتباط عفونت سینوس و داکریوسیستیت

عفونت‌های سینوس، به‌ویژه در ناحیه سینوس‌های کنار بینی، می‌توانند به‌طور مستقیم بر مجرای اشکی فشار وارد کرده و انسداد و تجمع باکتری‌ها در کیسه اشکی ایجاد کنند. این فرآیند زمینه‌ساز داکریوسیستیت می‌شود. به همین دلیل، درمان به موقع عفونت‌های سینوسی و کنترل آلرژی‌های بینی نقش مهمی در پیشگیری و کنترل التهاب کیسه اشکی دارد. پزشکان معمولاً در بیماران با سابقه داکریوسیستیت مزمن، وضعیت سینوس‌ها و مسیر اشک را نیز بررسی می‌کنند.

نقش کلینیک تخصصی چشم در درمان داکریوسیستیت

کلینیک‌های تخصصی چشم، مانند کلینیک نور ، با استفاده از روش‌های تشخیصی پیشرفته و تیم متخصص چشم‌پزشکی قادر به شناسایی دقیق علت داکریوسیستیت هستند. این مراکز خدماتی مانند معاینه کامل چشم، تصویربرداری مجرای اشکی، آندوسکوپی بینی و درمان دارویی یا جراحی DCR را ارائه می‌دهند. مراجعه به کلینیک تخصصی باعث می‌شود بیماران تحت مراقبت استاندارد و علمی قرار گیرند و خطر عفونت‌های مکرر، انسداد مزمن و عوارض جدی کاهش یابد.

نتیجه‌گیری

داکریوسیستیت یا التهاب کیسه اشکی یکی از مشکلات شایع چشمی است که در اثر انسداد مجرای اشکی و تجمع باکتری‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن بروز کند و علائمی مانند تورم گوشه داخلی چشم، ترشح چرکی، اشک‌ریزش و درد را به همراه داشته باشد. شناخت دقیق علائم، تشخیص سریع توسط چشم‌پزشک و درمان اصولی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند سلولیت، آبسه یا انسداد مزمن مجرای اشکی جلوگیری کند.

پیشگیری نیز نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد و شامل رعایت بهداشت چشم، ماساژ ملایم کیسه اشکی، کنترل آلرژی‌ها و عفونت‌های سینوسی، و پیگیری منظم وضعیت چشم است. مراجعه به مراکز تخصصی، مانند کلینیک نور ، این امکان را فراهم می‌کند که بیماران تحت تشخیص دقیق، درمان دارویی مناسب و در صورت نیاز جراحی DCR قرار گیرند و سلامت چشم‌های خود را تضمین کنند.