هايفما Hyphema
هایفما چیست؟
«هایفما» به خونریزی داخل اتاق قدامی چشم (محفظه بین قرنیه و عنبیه) گفته می شود؛ این عارضه ممکن است خودبه خود یا به دنبال بیماری‌های خاص چشمی که باعث رشد عروق جدید در اتاق قدامی چشم می شوند (مانند دیابت و نوعی از آب سیاه) روی دهد ولی شایع‌ترین علت آن ضربات وارد بر چشم است که سبب پارگی عروق موجود در ریشه عنبیه (قسمت رنگی چشم) می‌شود. لازم به‌ذکر است بعضی از ضایعات مادرزادی چشمی هم می‌تواند باعث بروز هایفمای خودبه‌خودی در کودکی شود.
علائم و نشانه های هایفما
این عارضه مانند هر بیماری دیگری نشانه‌های خاص خود را دارد که در زیر به آن ها اشاره می شود:
- تاری دید
- درد چشم
- مشاهده رسوب خون در داخل چشم
مراحل درمان هایفما
درصورتی که هایفما به دلیل سیستمیکی که تظاهرات داخل چشمی نیز دارد (مانند بیماری دیابت) ایجاد شده باشد، درمان بیماری زمینه ای گام اصلی اقدامات درمانی را تشکیل می دهد. نکته مهم در سیر درمان هر نوع از هایفما، استراحت مطلق در بستر به حالت نیمه نشسته است که باعث رسوب خون، پیشگیری از عود خونریزی و تسریع در جذب لخته خون می‌شود. در این دوره، مطالعه و تماشای تلویزیون مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مدت زمان استراحت نیز حداقل ۵ روز است و پس از این دوره می توان فعالیت های عادی را به تدریج (با نظر پزشک) از سر گرفت.
لازم به یادآوری است که هایفما به طور معمول درمان دارویی دارد ولی در موارد خاص ممکن است اقدامات جراحی نیز ضرورت پیدا کند؛ این مورد هم بستگی به تشخیص چشم پزشک دارد.
در دوره درمان، مصرف آسپیرین مجاز نیست و برای کاهش درد می توان از استامینوفن استفاده کرد. استفاده از سایر داروهای ضد انعقادی مثل وارفارین نیز باید تحت نظر و با تجویز چشم پزشک انجام شود. با توجه به این که در دوران استراحت باید از وارد شدن هر نوع ضربه ای به چشم جلوگیری شود، گذاشتن پوشش پلاستیکی (شیلد) روی چشم آسیب دیده الزامی است.
عوارض هایفما
- افزایش فشار داخل چشمی از خطرناک ترین عوارض هایفما است که زمان بروز آن می تواند از ابتدای ابتلا به هایفما تا سالها بعد متغیر باشد، بنابراین فردی که یک بار مبتلا به هایفما شده باید به طور مرتب هر چند ماه یک بار (طبق نظر چشم پزشک) معاینه شده و فشار داخل چشمی وی اندازه گیری شود. لازم به تاکید است که افزایش فشار داخل چشمی توسط خود بیمار قابل تشخیص نیست و به همین دلیل معاینات دوره ای منظم ضرورت دارد.
- در صورتی که هایفما شدید باشد و خون قسمت عمده ای از اتاق قدامی را پوشانده باشد، ممکن است قرنیه هم رنگ بگیرد؛ این عارضه به خصوص در کودکان کمتر از ۹ سال (به دلیل خطر ایجاد تنبلی چشم) بسیار مهم است. بنابراین تا زمان جذب کامل خون داخل چشمی، معاینات روزانه توصیه می شود. در بزرگسالان نیز بروز این عارضه می تواند باعث تاخیر در روند بهبود بینایی حتی تا دو سال شود.
- به خاطر داشته باشید در هایفمایی که ناشی از ضربه باشد، گاهی سایر اجزای چشم مثل مردمک، عدسی، شبکیه و حتی عصب بینایی هم آسیب می بینند، در چنین شرایطی ممکن است علیرغم بهبود هایفما، دید بیمار بهبود نیابد. به همین دلیل، اقدامات تشخیصی و درمانی اضافی برای بررسی آسیب‌های وارده به سایر اجزای چشم ضرورت دارد.
- تاری دید ناشی از هایفما طی دوره درمان به تدریج کاهش می یابد و درصورتی که عارضه دیگری به طور هم زمان ایجاد نشده باشد باید طی دو هفته، دید فرد به حالت طبیعی بازگردد.
مراقبت های ویژه بیمار هایفما
- بیماری که یک بار دچار هایفما شده است باید در تمام طول عمر مانع بروز ضربه مجدد به چشم آسیب دیده شود. به همین دلیل لازم است از فعالیت های ورزشی که ممکن است همراه با ضربه به ناحیه چشم باشد (مانند ورزش های رزمی) خودداری شود.
- چشم آسیب دیده همیشه حساس تر از چشم سالم خواهد بود؛ به همین دلیل حتی اگر ضربه ای جزئی به چشمی که سابقه هایفما دارد وارد شود باید آن را جدی گرفت و در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه کرد.
در پایان باز هم یادآوری می‌شود که پس از بهبود مرحله حاد هایفما، معاینات دورهای و منظم برای تمام عمر ضرورت دارد.
